Σπεύσιππος και οι Ειδητικοί Αριθμοί του Πλάτωνος

Σπεύσιππος οι ειδητικοί  Αριθμοί του Πλάτωνος και ο Διογένης (4^ος αιώνας π.Χ)

Το 348 π.Χ ο Σπεύσιππος  διαδέχθηκε  ως ανιψιός του Πλάτωνος  την διεύθυνση της Ακαδημίας Αθηνών, όπου παρέμεινε μέχρι το 339 π.Χ. 

Κατά την εποχή εκείνη  ελέγετο  ότι   κανείς δεν μπορούσε  ν  ανταποδώσει στις ατάκες του Διογένη  ο οποίος ήτο αναρχικός στη σκέψη και την πράξη, κοσμοπολίτης που γύριζε αδέσποτος εντός και εκτός Αττικής, μα πάνω απ' όλα φιλόσοφος performer με απαράμιλλο ταλέντο στην πανηγυρική γελοιοποίηση και διάλυση κάθε αξίας και θεσμού της οργανωμένης κοινωνίας, αλλά βρήκε τον δάσκαλό του από τον Σπεύσιππο τον οποίο μια μέρα οι  μαθητές του τον πηγαίνανε στη Σχολή επάνω σε ένα  φορείο όπου ο Διογένης του είπε: τι την θέλεις τη ζωή σου Σπεύσιππε να διδάσκεις χωρίς πόδια; Για να λάβει την αποστομωτική  απάντηση  «ο Νους  μεταδίδει διδασκαλίαν  και όχι οι πόδες»   με αυτή την απάντηση  έβαλε τον Διογένη στη θέση του :

Ο Σπεύσιππος  αποποιήθηκε την διδασκαλία των ειδητικών αριθμών του Πλάτωνος ο οποίος είχε ταυτίσει τις  ιδέες με τους  ειδητικούς αριθμούς  λέγοντας ότι δεν πρέπει να συγχέονται προς τους κοινούς  μαθηματικούς αριθμούς, με τους οποίους εκτελούμε τις λογιστικές πράξεις.

Οι  ειδητικοί αριθμοί αποτελούν προϊόντα δύο στοιχείων : του ενός και της αόριστης δυάδας

Η αόριστη δυάδα συνιστά το απροσδιόριστο υλικό στοιχείο του εκάστοτε ειδητικού αριθμού, ενώ το εν είναι το μορφο-ποιητικό στοιχείο του, το οποίο, ενεργώντας  πάνω στο ακαθόριστο υλικό της αόριστης δυάδας ,συντελεί , ώστε  να σχηματισθεί ένα καθορισμένο πλέον σύμπλεγμα, ένας ειδητικός αριθμός .

Στο πλαίσιο της θεωρίας του Πλάτωνος  για τους ειδητικούς αριθμούς διαμορφώνεται ως εξής: ύψιστες αρχές του σύμπαντος είναι το εν  και η αόριστη δυάδα , από τα οποία λαμβάνουν υπόσταση οι ειδητικοί αριθμοί , των οποίων αντίγραφα είναι τα αισθητά πράγματα.

Μεταξύ των  ειδητικών αριθμών και των αισθητών όντων  παρεμβάλλονται τα μαθηματικά αντικείμενα, τα οποία ο Πλάτων τα ονόμασε «μεταξύ» δηλαδή κατά την θεωρία των ειδητικών αριθμών , η πραγματικότητα  συγκροτείται από τέσσερα επίπεδα: 1^ον από  το «εν» και την αόριστη δυάδα, , 2^ον από τους ειδητικούς  ταριθμούς3ον από τα μαθηματικά αντικείμενα ή τα «μεταξύ» και 4^ον από  τα αισθητά όντα.

Αυτή την θεωρία ο Σπεύσιππος την αποποιήθηκε και αναγνώρισε μόνο τους μαθηματικούς.,

Εν αντιθέσει προς τον Πλάτωνα εξάλλου, για τον οποίο το «αγαθό» ως ιδέα υπάρχει εξ αρχής ο Σπεύσιππος υποστήριξε ότι  το αγαθό είναι προϊόν μιας εξελικτικής διαδικασίας.

Επιπλέον ,ο Σπεύσιππος , ακολουθώντας τη  διδασκαλία του Φιλολάου υιοθέτησε τη  συμβολική αριθμολογία της θεωρίας του Πυθαγορισμού σύμφωνα με την οποία  ο αριθμός 10 είναι το σύμβολο του αγαθού, το  9 της κίνησης, το 8 της όρεξης και του έρωτα, το 7  της νόησης, το 6 της έμψυχης ζωής το 5  των αισθητών πραγμάτων, το  4  των γεωμετρικών μεγεθών του χώρου,  το  3 του μαθηματικού αριθμού, το 2  του απείρου και το 1 της ενότητας.

Από το συγγραφικό έργο του Σπεύσιππου, στο οποίο περιλαμβανόταν η πραγματεία του «όμοια», έχει σωθεί  η επιστολή του  προς τον  Βασιλιά Φίλιππο  Β΄.

Δημήτρης Βόγγολης

Μάιος 2017

 Πηγή:  Λεξικό Φιλοσοφίας Θ.Πελεγρίνη

Πνεύμα Αρχαίων