Σπεύσιππος οι ειδητικοί
Αριθμοί του Πλάτωνος και ο Διογένης (4ος αιώνας π.Χ)
Το 348 π.Χ ο Σπεύσιππος
διαδέχθηκε ως ανιψιός του
Πλάτωνος την διεύθυνση της Ακαδημίας
Αθηνών, όπου παρέμεινε μέχρι το 339 π.Χ.
Κατά την εποχή εκείνη
ελέγετο ότι κανείς δεν μπορούσε ν
ανταποδώσει στις ατάκες του Διογένη
ο οποίος ήτοαναρχικός στη
σκέψη και την πράξη, κοσμοπολίτης που γύριζε αδέσποτος εντός και εκτός Αττικής,
μα πάνω απ' όλα φιλόσοφος performer με απαράμιλλο ταλέντο στην πανηγυρική
γελοιοποίηση και διάλυση κάθε αξίας και θεσμού της οργανωμένης κοινωνίας, αλλά
βρήκε τον δάσκαλό του από τον Σπεύσιππο τον οποίο μια μέρα οι μαθητές του τον πηγαίνανε στη Σχολή επάνω σε
ένα φορείο όπου ο Διογένης του είπε: τι
την θέλεις τη ζωή σου Σπεύσιππε να διδάσκεις χωρίς πόδια; Για να λάβει την
αποστομωτική απάντηση «ο Νους
μεταδίδει διδασκαλίαν και όχι οι
πόδες» με αυτή την απάντηση έβαλε τον Διογένη στη θέση του :
Ο Σπεύσιππος αποποιήθηκε την διδασκαλία των ειδητικών
αριθμών του Πλάτωνος ο οποίος είχε ταυτίσει τις
ιδέες με τους ειδητικούς
αριθμούς λέγοντας ότι δεν πρέπει να
συγχέονται προς τους κοινούς μαθηματικούς
αριθμούς, με τους οποίους εκτελούμε τις λογιστικές πράξεις.
Οι ειδητικοί αριθμοί
αποτελούν προϊόντα δύο στοιχείων : του ενός και της αόριστης δυάδας
Η αόριστη δυάδα συνιστά το απροσδιόριστο υλικό στοιχείο του
εκάστοτε ειδητικού αριθμού, ενώ το εν είναι το μορφο-ποιητικό στοιχείο του, το
οποίο, ενεργώντας πάνω στο ακαθόριστο
υλικό της αόριστης δυάδας ,συντελεί , ώστε
να σχηματισθεί ένα καθορισμένο πλέον σύμπλεγμα, ένας ειδητικός αριθμός .
Στο πλαίσιο της θεωρίας του Πλάτωνος για τους ειδητικούς αριθμούς διαμορφώνεται ως
εξής: ύψιστες αρχές του σύμπαντος είναι το εν
και η αόριστη δυάδα , από τα οποία λαμβάνουν υπόσταση οι ειδητικοί αριθμοί
, των οποίων αντίγραφα είναι τα αισθητά πράγματα.
Μεταξύ των ειδητικών
αριθμών και των αισθητών όντων
παρεμβάλλονται τα μαθηματικά αντικείμενα, τα οποία ο Πλάτων τα ονόμασε
«μεταξύ» δηλαδή κατά την θεωρία των ειδητικών αριθμών , η πραγματικότητα συγκροτείται από τέσσερα επίπεδα: 1ον
από το «εν» και την αόριστη δυάδα, , 2ον
από τους ειδητικούς ταριθμούς3ον από τα
μαθηματικά αντικείμενα ή τα «μεταξύ» και 4ον από τα αισθητά όντα.
Αυτή την θεωρία ο Σπεύσιππος την αποποιήθηκε και αναγνώρισε
μόνο τους μαθηματικούς.,
Εν αντιθέσει προς τον Πλάτωνα εξάλλου, για τον οποίο το
«αγαθό» ως ιδέα υπάρχει εξ αρχής ο Σπεύσιππος υποστήριξε ότι το αγαθό είναι προϊόν μιας εξελικτικής
διαδικασίας.
Επιπλέον ,ο Σπεύσιππος , ακολουθώντας τη διδασκαλία του Φιλολάου υιοθέτησε τη συμβολική
αριθμολογία της θεωρίας του Πυθαγορισμού σύμφωνα με την οποία ο αριθμός 10 είναι το σύμβολο του αγαθού,
το 9 της κίνησης, το 8 της όρεξης και
του έρωτα, το 7 της νόησης, το 6 της έμψυχης ζωής το 5 των αισθητών πραγμάτων, το 4 των
γεωμετρικών μεγεθών του χώρου, το 3 του μαθηματικού αριθμού, το 2 του απείρου και το 1 της ενότητας.
Από το συγγραφικό έργο του Σπεύσιππου, στο οποίο
περιλαμβανόταν η πραγματεία του «όμοια», έχει σωθεί η επιστολή του προς τον
Βασιλιά Φίλιππο Β΄.
Το Τσίπουρο: Μια παραδοσιακή απασχόληση που σβήνει… Από μικρό παιδί θυμάμαι ότι ένα από τα σημαντικά γεγονότα που εξελισσόταν στην τοπική μας κοινωνία, στις αρχές του Σεπτέμβρη ήταν ο τρύγος. Τότε, οι εποχές και οι μήνες χαρακτηριζόταν από τις εργασίες των αγροτών. Σεπτέμβρης ή Τρυγητής λοιπόν ο μήνας. Η κινητοποίηση του συνόλου των κατοίκων αναδείκνυε τον τρύγο, μια από τις πιο δύσκολες γεωργικές εργασίες, σε ευχάριστη με τραγούδια εργασία, που συχνά έπαιρνε τον χαρακτήρα πανηγυριού αλλά και συνεργατισμού η μία οικογένεια δεχόταν αφιλοκερδώς προς βοήθεια συγγενείς και φίλους, με τον ίδιο τρόπο ο τρύγος συνεχίζονταν σε κάθε οικογένεια . Βοηθούσε ότι τα αμπέλια του Αργυροπουλίου είναι συγκεντρωμένα σε μια περιοχή, στο ποτάμι Μάτι και πάνω από τις γεφυρούλες. Ο τρύγος και η παραγωγή κρασιού είναι πανάρχαια απασχόληση που οι αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν με την οινοποιία τουλάχιστον από το 1700 π.Χ. ειδικότερα στην περιοχή Τυρνάβου τιμώντας τον θεό Διόνυσο. Το πάτημα των σταφυλιών γίνεται αμέσως μετά την συλλογή.. Αφού πατηθούν τα σταφύλια, και μεταφερθεί ο μούστος στα βαρέλια για την ζύμωση του, τα στερεά που παρέμειναν στην κάδη μαζί με μέρος μούστου και που είναι φλούδια ,κουκούτσια, κοτσάνια και τα κατακάθια (οινολάσπη) υφίστανται και αυτά την ίδια ζύμωση. Αυτό είναι το μίγμα που στη συνέχεια μετά την ζύμωσή του θα αποσταχθεί σε χάλκινο άμβυκα για να μας δώσει στην αρχή το πουράκι. Στη συνέχεια μια δεύτερη απόσταξη κι αφού προστεθούν σπόροι γλυκάνισου θα μας δώσει το τσίπουρο το πιο λαϊκό και παραδοσιακό ποτό του χωριού μας και της χώρας μας.
Εμείς θα αναφερθούμε στην παραγωγή τσίπουρου. Το τσίπουρο είναι ένα ελληνικό αλκοολούχο ποτό που παράγεται από απόσταξη των εναπομεινάντων στέμφυλων ή τσάμπουρων κατά το λαϊκότερο μετά το τράβηγμα του μούστου. Υπάρχουν αναφορές για παραγωγή τσίπουρου στο Άγιο Όρος από την αρχαιότητα στην Κρήτη κάτι ανάλογο η τσικουδιά που είναι προϊόν μονής απόσταξης. Το τσίπουρο ήταν από πάντα το ποτό της φτωχολογιάς, ήταν αυτό που έδινε στον κουρασμένο αγρότη και εργάτη μια ανάσα και κουράγιο για να ανταπεξέλθει στην καθημερινή μάχη για το μεροκάματο. Θυμάμαι τη μάνα μου να κερνά τον θείο Παναγιώτη Κουτίνα και να της λέει μόλις έπινε το πρώτο: «Σοφία δεν ήρθα με ένα πόδι κέρνα ακόμα ένα» αυτό έκανε το αίμα πιο ζεστό και πιο γοργό και τα βάσανα πιο υποφερτά. Ο μεζές; Λίγο τυρί και ντοματούλα από τον κήπο . Στους γάμους οι βλάμηδες είχαν το μπουκάλι (με το φιρφιρί στο στόμιό του) στην κωλότσεπη και κερνούσαν τους χορευτές. Σε κάθε πανηγύρι , το τσίπουρο και το ντόπιο κρασί είχαν την τιμητική τους. Το ίδιο και στις γιορτές, οι οποίες τότε δεν είχαν τη σημερινή τυπικότητα, και διασκέδαζε ο κόσμος με απλότητα. Όλοι με τα μαύρα σκούτινα ρούχα έβγαζαν τα παπούτσια στο χώλ και έμπαιναν στον ‘ οντά (σαλόνι) με τα τσουράπια. Πρώτα η νοικοκυρά σέρβιρε το απαραίτητο γλυκό για το καλωσόρισμα, ακολουθούσε το τσίπουρο με τσουγκρίσματα και ευχές για τον εορτάζοντα και συνέχιζαν με ντόπιο κρασί που ταίριαζε καλλίτερα με τα καπνιστά λουκάνικα και το κρέας. Μετά από κάποια ποτηράκια και πολλές ιστορίες ακολουθούσε το Ομαδικό κυκλικό τραγούδι και ο χορός. Δεν νοούνταν νοικοκυριό χωρίς τσίπουρο και χωρίς κρασί. Κάποιοι μερακλήδες όπως ο συχωρεμένος αδερφός μου Αποστόλης Βόγγολης και ο θείος Παναγιώτης Κουτίνας χόρευαν με το ποτήρι στο κεφάλι το ”πως στουμπίζουν το πιπέρι τρεις διαβόλοι καλογέροι” ή ο μπάρμπα Βαγγέλης Τσούτσας, το ”δε μπορώ μανούλα μ’ δεν μπορώ σήκω να φέρεις το γιατρό”, το ίδιο επίσης και ο παππούς Βασίλης Ρεβήσιος και ο Ναούμ Φουρτούνας επιδέξια να στρώνει το τραγούδι ! ! ! Είχαμε πολλούς μερακλήδες στο χωριό! . .Το καζάνι με τον λουλά από πάνω και το βαρέλι με τον χαλκοσωλήνα, τα οποία κατόπιν ειδικής αδείας έπαιρνε ο καθένας στο σπίτι του ή κοντά σε σημείο που διέθετε νερό και έβγαζε τσίπουρο, στη γειτονιά μου το στήναμε απέναντι από το σπίτι της Τέτας Γιάννας του Αναστασίου και πίσω από του Κόκορα στο τρίγωνο, ήταν χέρσο τότε. Τα σκεύη και υλικά που χρειαζόταν ήταν: • Το καζάνι απόσταξης που χωρούσε περίπου 65 κιλά. • Ο λουλάς και το βαρέλι με τον χαλκοσωλήνα. • Άχυρο για να μην ‘’πιάσει’’ το καζάνι. • Στάχτη αλεύρι και πίτυρα ζυμωμένα σε μια λεκανίτσα για την στεγανοποίηση του καζανιού. • Ξύλα για τη συντήρηση της φωτιάς. • Γλυκάνισος. • Ένα κουβά όπου θα έσταζε το προϊόν της απόσταξης (πουράκι). • Μια τσαντήλα που σκέπαζε τον κουβά και εμπόδιζε την πτητικότητα. • Το δοχείο συλλογής του αποστάγματος. • Και φυσικά τα στέμφυλα τα οποία τα βγάζανε από τον κάδο και τα είχαν στα δοχεία. Πολλές φορές τους έπαιρνε φωτιά το καζάνι γιατί πλησίαζαν με το γκαζοκάντηλο η τη λαμπάδα κοντά στον αποστακτήρα. Υπήρχε σειρά προτεραιότητας και τηρούνταν επακριβώς, γιατί η άδεια όριζε μέρα, ώρα έναρξης ώρα λήξης. Και ο επόμενος άρχιζε οποιαδήποτε ώρα τελείωνε ο προηγούμενος, μπορεί και 2 η ώρα μετά τα μεσάνυχτα, εκείνη την ώρα γινόταν τα πιο γοητευτικά μασλάτια…τα οποία εμείς οι μικροί ακούγαμε σαν παραμύθια. Αναβιώστε και σεις οι νέοι σε κάποια γειτονιά κάτι αντίστοιχο. Τα τελευταία χρόνια έγιναν κάποιες τροποποιήσεις και βελτιώσεις με τη χρησιμοποίηση μεγαλύτερων καζανιών και υγραερίου. Αλλά τώρα που απλοποιήθηκε η διαδικασία, έπαψε να προσελκύει το ενδιαφέρον των νέων και οι τσιπροπαραγωγοί είναι ελάχιστοι. Δημήτρης Βόγγολης : Ελληνική γνώμη
CC: Members of United Nations, Members of European Parliament, Media
Dear President Erdogan,
Recently, you have launched an often repeated and relentless campaign referring to “your heart’s borders”, as you perceive them, borders which are not identical to the present natural borders of Turkey. You have done so in order to include into these borders all your neo-Ottoman, expansionist aspirations. Indeed, quite often, we are informed that you are delivering to us all “history lessons”.
But we know very well that these “history lessons”, as you call them, are lessons of dangerous populism conveyed to those uninformed people who are ignorant of history and who naturally do not know what you ought to know yourself!
Every educated man, Turkish, Greek or of any other ethnicity, certainly takes it as a joke when he hears you refer to the Greek Aegean islands by claiming that “on these islands we have our history, our monuments, our mosques!”
All rudimentarily educated people throughout the world know that since the dawn of history, the Aegean Sea, was and has remained Greek. Occasional conquerors never were, nor ever will be able to change this in the future.
As you seem interested in history, perhaps we need to remind you that the word Aegean – according to the immortal Greek mythology which has been studied across the planet for thousands of years – has its origins in the name of Theseus’ father and king of Athens – Aegeus -who fell and drowned in the sea waters of the Temple of Poseidon at Sounion.
Let us remind you of the following: that for at least 3,000 years the Protohellenic peoples like the Ionians, Achaeans, Aeolians and others developed Asia Minor into a region of political and cultural Hellenism; that the fait accomplis of violence and genocide that were used by your ancestors and unfortunately by many of your contemporaries like you personally, cannot alter history.
If nowadays you are desperately looking for “evidence” to justify your blatant expansionism in mosques built by temporary occupants in just a few of the 6,000 islands and islets located in Greece, what should we say about the World Heritage Monument, the Church of Saint Sophia of God built in the City of Constantine ten whole centuries before the appearance of your ancestors as conquerors?
What should we say about the Byzantine Church of Saint Sophia in Nicaea of Bithynia where the first Ecumenical Council on 20 May 325 and the eighth Ecumenical Council in the year 787 were held or about the Church of Saint Sophia in Trebizond, which was built between 1238 and 1263 by Emperor Manuel adorned with invaluable and unique mosaics and sculpted adornments?
What should we say about the Monastery of Sumela, the religious symbol of Pontian Hellenism for nearly seventeen centuries, which was established by Athenian monks Barnabas and Sophronius in the inaccessible mountains of Pontus in 386 CE? What should we say about the Temple of Artemis at Ephesus, one of the seven wonders of the ancient world, the ruins of which are admired today by crowds flocking from around the world, or about Cappadocia which was a center of Hellenism starting in the first century BCE?
Should we remember perhaps the ancient Nicomedia of Bithynia, which recorded its Greek presence in 712 BCE? Or Smyrna, one of the oldest cities in the Mediterranean which was inhabited by Greek populations for thousands of years – until recently?
Do you remember Alikarnassos, Prusa, Ikonion or Eastern Thrace where the Greek myth of Iro and Leandros takes place in the ancient city of Sestos known for thousands of years?
What should we say about the tortured Cyprus, the island of Aphrodite, pure Greek since the time of the Trojan War? What should we say about Imvros and Tenedos, currently with only 1% Greek population compared to over 90% when they were delivered to Turkey as a “gift” by the Treaty of Lausanne, a treaty you are not fond of today?
Dear President Erdogan,
You must finally understand that strewn across the entire modern day Turkey is irrefutable evidence that Greek civilization flourished thousands of years before conquerors started appearing in the region –your ancestors.
Which history exactly are you talking about Mr President? About the history of genocide, massacres, violence and greed for loot? Becausethis is exactly your authentic history!
Perhaps it would be useful for you to learn about the borders of our own heart. But first try to understand, however difficult it may seem to you, that the boundaries of timeless Hellenism from antiquity until today, have absolutely no geographical limit. Because the Greek spirit embraces, and will always embrace every educated man, in every corner of our planet.
Regarding the geographical boundaries of today’s Hellenism, if they give you the impression of an easy prey to blatant and manifest expansionism, well think again. Because you should know that the borders of the hearts of the Greeks will always be reaching for the Red Apple Tree, the places where you will find yourself someday, because as our traditions say: and again in times, with the seasons, they will again be ours!
Written by Leonidas Koumakis, IHA Member, Hellas, Translated by Prof. Ellene Phufas-Jousma, IHA Member, USA
«Έστι δε οδός από του πρυτανείου καλουμένη Τρίποδες∙ αφ’ ου καλούσι το χωρίον, ναοί όσον ες τούτο μεγάλοι και σφισιν εφεστήκασι τρίποδες, χαλκοί».
Τα λόγια αυτά χρησιμοποιεί ο Παυσανίας στο «Ελλάδος Περιήγησις» για την πολυσύχναστη οδό Τριπόδων της αρχαίας Αθήνας, την αποκαλούμενη και αρχαία οδό της δόξας. Κι αυτό διότι κατά μήκος της οι χορηγοί νικητές των θεατρικών αγώνων ύψωναν μνημεία, επάνω στα οποία τοποθετούσαν τους τρίποδες που κέρδιζαν οι τριλογίες τις οποίες χρηματοδοτούσαν. Κάτι δηλαδή σαν τη σημερινή Λεωφόρο της Δόξας του Λος Άντζελες, θα μπορούσε να πει κανείς, αλλά πολύ σπουδαιότερο.
Επρόκειτο για έναν δρόμο πλάτους περίπου 6,5 μέτρων, όπου περπατούσαν οι Αθηναίοι πριν από 25 ολόκληρους αιώνες προκειμένου να φτάσουν στο Θέατρο του Διονύσου και να παρακολουθήσουν τα αξεπέραστα αριστουργήματα του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευρυπίδη, του Αριστοφάνη και των άλλων τραγωδών και κωμωδών του «χρυσού αιώνα».
Σήμερα υπάρχει ένα μικρό πλακιώτικο δρομάκι που φέρει το ίδιο όνομα. Η σύγχρονη οδός Τριπόδων στην Πλάκα αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους δρόμους της Αθήνας και η χρήση της συνεχίζεται σχεδόν στον ίδιο άξονα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μάλιστα σε υπόγεια και αυλές ακινήτων επί της σημερινής οδού Τριπόδων έχουν βρεθεί τμήματα των χορηγικών μνημείων της αρχαιότητας.
Η αρχαία οδός των Τριπόδων συνέδεε την Αρχαία Αγορά με το Ιερό και το Θέατρο του Διονύσου. Πήρε το όνομά της από τα δεκάδες μικρά κτίσματα που υπήρχαν εκτεθειμένα κατά μήκος και εκατέρωθέν της και έφεραν επάνω τους χάλκινους τρίποδες-έπαθλα χορηγών (χρηματοδοτών-παραγωγών) νικηφόρων θεατρικών και μουσικών αγώνων. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. ήταν στημένοι πάνω σε ορθογώνιες βάσεις, ενώ τον 4ο αιώνα π.Χ. σε πιο περίτεχνα κτίσματα, συνήθως σε μορφή μικρού ναού.
Η οδός των Τριπόδων και τα χορηγικά μνημεία
Τοπογραφικό σχέδιο της Αγοράς και των περιχώρων της. Βορείως του Περιπάτου και σε επίπεδο χαμηλότερο από αυτόν διαγράφεται η πορεία της Οδού Τριπόδων, που εκτεινόταν από το τέμενος του Διονύσου Ελευθερέως έως το Πρυτανείον της Αγοράς. (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών)
Χάρη σε ορισμένες νομοθετικές ρυθμίσεις που έκανε ο Κλεισθένης το 508/7 π.Χ., μετά τη διαίρεση των Αθηναίων πολιτών σε δέκα φυλές, λειτούργησε συστηματικά ο θεσμός της χορηγίας. Η χορηγία ήταν μια από τις λειτουργίες, η οποία υποχρέωνε τους εύπορους πολίτες κάθε φυλής να αναλαμβάνουν με έξοδά τους την προετοιμασία ενός χορού για τους διθυραμβικούς ή δραματικούς αγώνες σε διάφορες εορτές της πόλης, κυρίως όμως τα Μεγάλα ή εν Άστει Διονύσια, προς τιμήν του Διονύσου Ελευθερέως.
Ο νικητής χορηγός, εκπροσωπώντας τη φυλή του, έπαιρνε από την πολιτεία ως βραβείο έναν τρίποδα, τον οποίο με δαπάνη του έστηνε επάνω σε ένα μνημείο, που θα έφερε την κατάλληλη επιγραφή, σύμφωνα με το άρθρο «Η οδός Τριπόδων και τα χορηγικά μνημεία στην αρχαία Αθήνα», της αρχαιολόγου Άλκηστις Χωρέμη-Σπετσιέρη από το «The Archaeology of Athens and Attica under the democracy: proceedings of an international conference celebrating 2500 years since the birth of democracy in Greece, held at the American School of Classical Studies at Athens, December 4-6, 1992».
Οι τρίποδες ήταν χάλκινοι, καμιά φορά επίχρυσοι ή επάργυροι, και στήνονταν ψηλά, επάνω σε απλές ορθογώνιες βάσεις τον 5ο αιώνα π.Χ., σε πιο περίτεχνες τον 4ο αιώνα π.Χ. Χορηγικά μνημεία ανεγείρονταν στον χώρο γύρω από το Διονυσιακό Θέατρο, αλλά κυρίως σε έναν από τους επισημότερους δρόμους της αρχαίας Αθήνας, την οδό των Τριπόδων ή απλά Τρίποδες, που πήρε το όνομά της από τους χορηγικούς τρίποδες. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο δρόμος ξεκινούσε από το Πρυτανείο, που κατά τους περισσότερους μελετητές, πρέπει να βρισκόταν στη Β. κλιτύ, παρέκαμπτε την Α. κλιτύ της Ακρόπολης, σε μήκος 800 μέτρων κατά το υπολογισμό του Τραυλού και κατέληγε στο ιερό του Διονύσου στη Ν. κλιτύ, ΝΔ από το Ωδείο του Περικλέους.
Πρόκειται για πολύ παλιό δημόσιο δρόμο που συνέδεε δύο διονυσιακά ιερά: το ένα στην πλατεία της Αρχαίας Αγοράς, όπου τον 6ο αιώνα π.Χ. γίνονταν και δραματικοί αγώνες, με το ιερό του Διονύσου Ελευθερέως στη Ν. κλιτύ της Ακρόπολης, όπου επίσης διεξάγονταν δραματικοί αγώνες από τον 6ο αιώνα π.Χ., αλλά ιδίως τον 5ο αιώνα π.Χ., αφού ιδρύθηκε εδώ το Διονυσιακό Θέατρο για τον σκοπό αυτό.
Από το άρθρο της Άλκηστις Χωρέμη-Σπετσιέρη
Αν και δεν παραδίδεται από τις πηγές η ακριβής πορεία που ακολουθούσαν τα Μεγάλα Διονύσια, δεν αποκλείεται να ακολουθούσαν την οδό Τριπόδων, όπως μπορεί να υποθέσει κανείς με βάση ορισμένες φιλολογικές πληροφορίες. Συγκεκριμένα, ο Ξενοφών αναφέρει χορούς γύρω από βωμούς και ιερά, ιδίως των 12 θεών, στην Αγορά, κατά τις πομπές των Μεγάλων Διονυσίων, χωρίς όμως να διευκρινίζει ποιες πομπές εννοεί.
Με την καθιέρωση του εθίμου της ανεγέρσεως χορηγικών μνημείων από τον 5ο αιώνα π.Χ. και μετά, ιδίως τον 4ο αιώνα π.Χ., η οδός των Τριπόδων διαμορφώθηκε κατάλληλα με αναλήμματα και πλαισιώθηκε σταδιακά από τα λαμπρά μνημεία σε σχήμα ναού με τους περίτεχνους χάλκινους τρίποδες και τα γλυπτά μεγάλων καλλιτεχνών, τα οποία σώζονταν ως τις μέρες του Παυσανία. Έτσι εκτός από σημαντική πομπική οδός, έγινε και χώρος περιπάτου και αναψυχής, όπως μας πληροφορεί ο Αθήναιος.
Από το άρθρο της Άλκηστις Χωρέμη-Σπετσιέρη
Το έθιμο της ανεγέρσεως χορηγικών μνημείων συνεχίστηκε επί μακρόν, όχι μόνο στην οδό των Τριπόδων στη Β. κλιτύ, όπου τα είδε ο Παυσανίας, αλλά και στο συνεχόμενο με αυτή τμήμα της οδού Παναθηναίων, όπως μαρτυρούν μνημεία και χορηγικές επιγραφές που βρέθηκαν στην Αρχαία και τη Ρωμαϊκή Αγορά. Αυτό μαρτυρεί πόσο έντονα διατηρήθηκε αφενός η ανάμνηση του αρχικού χώρου της τέλεσης των δραματικών αγώνων στην Αγορά και αφετέρου η σημασία της οδού των Τριπόδων ως επίσημου δρόμου, που συνδέει δύο τόσο σημαντικούς για την πολιτιστική ιστορία της αρχαίας Αθήνας χώρους, τον χώρο όπου γεννήθηκε η δημοκρατία με τον χώρο όπου γεννήθηκε το αρχαίο δράμα.
Το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους
Ένα χορηγικό μνημείο που σώζεται στις μέρες μας κατά μήκος της αρχαίας Τριπόδων, διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση στο δυτικό όριο της οδού. Πρόκειται για το Χορηγικό Μνημείο του Λυσικράτους, το οποίο ανεγέρθη με αφορμή τη νίκη του (κατάκτηση του πρώτου βραβείου) σε αγώνα διθυράμβων το έτος 335/4 π.Χ., όπως μας πληροφορεί η αφιερωματική επιγραφή που είναι χαραγμένη στην εμπρόσθια πλευρά. Σύμφωνα με το έργο «Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών» του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, αποτελείται από μικρών διαστάσεων κυλινδρικό κιονοστήριχτο θολωτό οικοδόμημα κορινθιακού ρυθμού, που εδράζεται σε ψηλό τετράγωνο βάθρο (μήκους 3 μ. και ύψους 4 μ.).
Οι κίονες, κατασκευασμένοι από πεντελικό μάρμαρο, συνιστούν την πρωιμότερη χρήση κορινθιακού ρυθμού στο εξωτερικό ενός κτίσματος· τα μεταξύ τους διάκενα, που αρχικά σχεδιάσθηκαν ώστε να παραμείνουν ανοιχτά με σκοπό την έκθεση κάποιου αγάλματος στο κέντρο, σύντομα καλύφθηκαν με καμπυλωτές πλάκες από υμήττειο μάρμαρο, προφανώς διότι το μεγάλο βάρος της υπερκείμενης κωνικής στέγης απειλούσε την στατικότητα του κτιρίου. Ο θριγκός (ανωδομή) του μνημείου διαρθρώνεται σε ιωνικό επιστύλιο και ανάγλυφη ζωφόρο με παραστάσεις παρμένες από τον διονυσιακό μύθο (ο Διόνυσος, με τη βοήθεια των Σατύρων, τιμωρεί τους πειρατές που τον είχαν αιχμαλωτίσει μεταμορφώνοντάς τους σε δελφίνια). Τη μονολιθική φολιδωτή στέγη επιστέφει τρίπλευρο κιονόκρανο διακοσμημένο με έλικες, επί του οποίου ήταν τοποθετημένος ο χορηγικός τρίποδας που κέρδισε ο Λυσικράτης.
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας (1669), το μνημείο με τον περιβάλλοντα χώρο του του ενσωματώθηκε στη μονή των Καπουτσίνων, στην οποία φιλοξενήθηκε αργότερα ο Λόρδος Βύρων, ο Σατωμπριάν και άλλοι. Με εξαίρεση το μνημείο του Λυσικράτους, όλα τα κτίσματα της μονής καταστράφηκαν το 1824 από τον Ομέρ Πασά.
Η οδός Τριπόδων παραμένει μέχρι σήμερα ένας πολυσύχναστος δρόμος στην καρδιά της ομορφότερης γειτονιάς της Αθήνας και συνεχίζει να γράφει την ιστορία του. Είναι επίσης ο δρόμος όπου βρισκόταν το κινηματογραφικό σπίτι του ζεύγους Κοκοβίκου (Γιώργος Κωνσταντίνου και Μάρω Κοντού), από την ταινία «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα».
Το σπίτι του… ζεύγους Κοκοβίκου από τη διάσημη ασπρόμαυρη ελληνική ταινία, που βρίσκεται στην Πλάκα, στην οδό Τριπόδων 32
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή» το 2003, ο αρχιτέκτονας K. N. Καζαμιάκης, στη μελέτη του οποίου στηρίχθηκε η νέα διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου της πλατείας Λυσικράτους, δήλωνε: «εκτιμώ ότι η οδός Τριπόδων είναι ο σημαντικότερος προχριστιανικός δρόμος όλων των εποχών. Σκεφτείτε το: είναι ο δρόμος του θεάτρου, της φιλοσοφίας, της αρχιτεκτονικής, της σκέψης. Είναι και κάτι ακόμα που μας βοηθάει να καταλάβουμε τη σημασία της: η οδός Τριπόδων δεν έγινε για να εξυπηρετήσει την κυκλοφορία της πόλης».
Σχέδιο της Ακροπόλεως. Γύρω της διαγράφεται η πορεία του Περιπάτου, που περιέτρεχε τον ιερό βράχο στο ύψος της βάσης του. (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών)
Ήταν ένα μικρό καράβι: Μια ιστορία κανιβαλισμού πίσω από το παιδικό τραγούδι
Ήταν ένα μικρό καράβι που ήταν αταξίδευτο… Δεν υπάρχει σχεδόν κανείς που να μην γνωρίζει το παιδικό αυτό τραγουδάκι που ανέθρεψε γενιές και γενιές παιδιών και παραμένει ακόμη και σήμερα ένα από τα πιο χαριτωμένα και γνωστά τραγουδάκια.
Πίσω όμως από το χαρούμενο σκοπό, κρύβεται μια πολύ σκληρή ιστορία με θανάτους και κανιβαλισμούς, που θα προκαλούσε ανατριχίλα ακόμη και στους πιο «σκληραγωγημένους»!
Το «να δούμε ποιος θα φαγωθεί» μπορεί να είναι το αστείο και το παιχνίδι μεταξύ αγοριών και κοριτσιών ή «αντίπαλων» ομάδων στα παιδικά παιχνίδια, ωστόσο, ο στίχος αποκαλύπτει την ιστορία του κανιβαλισμού που συνέβη στο… μικρό αταξίδευτο καράβι!
Ποιο είναι όμως το μικρό καράβι που ήταν αταξίδευτο
Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή. Ήταν 17 Ιουνίου 1816 όταν η γαλλική φρεγάτα φρεγάτα Medusa, σαλπάρησε από το Ροσφόρ στο Σαράντ Μαριτίμ της Γαλλίας. Τελικός προορισμός της ήταν το λιμάνι Πόρ Λουί της Σενεγάλης. Μαζί με τη Medusa ξεκινάνε για να κάνουν το ίδιο ταξίδι τρία ακόμα πλοία. Το Argus, το ανεφοδιαστικό Loire και η κορβέτα Echo.
Στη φρεγάτα επέβαιναν 400 επιβάτες κι επιπλέον πλήρωμα 160 ατόμων. Ανάμεσα στους επιβάτες και ο νέος κυβερνήτης της Σενεγάλης Ζυλιέν-Ντεζιρέ Σμαλτζ με την σύζυγό του. Καπετάνιος ήταν ο θαλασσόλυκος, Υγκ Ντυρουά ντε Σωμερύ, που όμως είχε να βγει στην ανοιχτή θάλασσα περισσότερα από 20 χρόνια.
Ήταν φίλος του βασιλιά της Γαλλίας και αυτό του έδωσε το εισιτήριο για το τιμόνι του πλοίου. Ο καπετάνιος ήθελε να εντυπωσιάσει τον βασιλιά αλλά και τους επιβάτες του πλοίου και έτσι όταν η νηοπομπή ξεκίνησε, αγνόησε τους καπετάνιους των τριών άλλων πλοίων και χάραξε τη δική του πορεία, έχοντας μεγαλύτερη ταχύτητα από τους υπόλοιπους.
Και το μακρύ ταξίδι στη Μεσόγειο, μόλις ξεκίνησε...
Μπορεί ο Σωμερύ να ήταν θαλασσόλυκος αλλά τα πολλά χρόνια στη στεριά τον είχαν… σκουριάσει! Μια σειρά από άτυχες και επιπόλαιες επιλογές αλλά και η αλαζονεία του καπετάνιου να μην ακούσει καμιά άλλη γνώμη δεν άργησαν να φέρουν καταστροφικά αποτελέσματα.. Στις 2 Ιουλίου η Μέδουσα βρισκόταν κατά 100 ναυτικά μίλια εκτός πορείας!
Είχε προσεγγίσει επικίνδυνα τις ακτές της σημερινής Μαυριτανίας. Μετά από έναν αδέξιο χειρισμό, η φρεγάτα προσάραξε τελικά σε μια μεγάλη ξέρα. Το πλήρωμα έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να απομακρύνει το πλοίο προκειμένου να συνεχίσει το ταξίδι του. Ότι και να έκαναν οι ναυτικοί, ωστόσο, το καράβι δεν ξεκόλλαγε και τότε μπήκε σε εφαρμογή το plan b!
Με εντολή του καπετάνιου επιβάτες και πλήρωμα άρχισαν να εγκαταλείπουν το πλοίο, μπαίνοντας στις σωσίβιες λέμβους. Όμως οι επιβάτες ήταν περισσότεροι απ’ όσους θα μπορούσαν να χωρέσουν οι λέμβοι. Μοναδική λύση ήταν οι τεχνικοί να φτιάξουν μια τεράστια σχεδία προκειμένου να χωρέσουν σε αυτή οι περίπου 150 άνθρωποι που… περίσσευαν!
Η «σχεδία της Μέδουσας», όπως ονομάστηκε, ήταν μια πρόχειρη κατασκευή η οποία αρχικά ήταν δεμένη με σχοινιά με τις σωσίβιες λέμβους. Στην πορεία, ωστόσο, τα σχοινιά κόπηκαν και η σχεδία άρχισε να πλέει μόνη της. Εκ των υστέρων αναφέρθηκε ότι τα σκοινιά τα είχε κόψει ο ίδιος ο κυβερνήτης του πλοίου ο οποίος ήταν σε μια από τις βάρκες, αλλά αυτό δεν αποδείχτηκε ποτέ…
Και τότε ήταν που ρίξανε τον κλήρο για να δούνε ποιος ποιος ποιος θα φαγωθεί...
Η φρεγάτα κολλημένη στην ξέρα και η μικρή σχεδία πλέον ακυβέρνητη, έρμαιο στις καιρικές συνθήκες και τη θάλασσα. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων η σχεδία έπλεε μέσα σε σφοδρές καταιγίδες, ισχυρούς ανέμους και τεράστια κύματα επί 13 ολόκληρες ημέρες!
Και κάπου εκεί σωθήκαν όλες οι τροφές: Η πείνα και η κούραση δεν άργησαν να φέρουν τα χειρότερα. Μέσα στην ένταση που επικρατούσε, κατώτατοι αξιωματικοί του πλοίου που επέβαιναν στη σχεδία, εκτέλεσαν κάποιους από τους απλούς επιβάτες οι οποίοι διαμαρτύρονταν.
Οι φόνοι, ωστόσο, δεν άλλαξαν την μοίρα της σχεδίας η οποία συνέχισε να πλέει ανεξέλεγκτα. Παράλληλα, πολλοί από τους επιβάτες, δεν άντεξαν και πέθαναν από την πείνα, τη δίψα και τις κακουχίες. Όσοι κατάφεραν και κρατήθηκαν στη ζωή ήρθαν αντιμέτωποι με ένα φρικτό δίλημμα: Ή θα πέθαναν και αυτοί, ή θα έτρωγαν τα πτώματα!
Κάποιοι προτίμησαν να πεθάνουν. Κάποιοι άλλοι, ωστόσο, άφηναν τα άψυχα σώματα να ξεραίνονται στον ήλιο και στη συνέχεια τα έτρωγαν προκειμένου να καταφέρουν, έστω και με αυτόν τον μακάβριο τρόπο, να κρατηθούν στη ζωή.
Μερικές μέρες μετά, το πλοίο Argus εντόπισε τη σχεδία των δεινών και του κανιβαλισμού. Όταν τους βρήκε περισυνέλλεξε ζωντανούς μόνο 15 επιβάτες, από τους οποίους τελικά έζησαν οι 10.
Όταν το Μικρό Καράβι έγινε τραγούδι… και άλλα έργα τέχνης
Τα όσα συνέβησαν αυτές τις 13 φρικτές ημέρες πάνω στη σχεδία έγιναν γνωστά και προκάλεσαν αποστροφή στη γαλλική κοινωνία. Το καθεστώς του Λουδοβίκου του ΧVIII (ο Ναπολέων είχε ηττηθεί ένα χρόνο πριν στο Βατερλώ) δέχτηκε σκληρή κριτική και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να ληφθούν αυστηρότερα μέτρα τόσο για το ποιος θα μπορούσε να γίνει καπετάνιος σε ένα πλοίο, όσο και σε ότι αφορά την ασφάλεια του πλοίου και κυρίως τις σωσίβιες λέμβους.
Το φρικτό ναυάγιο όμως ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες. Εκτός από το γνωστό παιδικό τραγουδάκι, δημιουργήθηκαν πίνακες ζωγραφικής αλλά και βιβλία που στήριζαν την υπόθεσή τους στο συγκεκριμένο ναυάγιο!
Ο πλέον φημισμένος από τους πίνακες, είναι αυτός του σπουδαίου ζωγράφου Τεοντόρ Ζερικό ο οποίος ονόμασε το έργο του «Σχεδία της Μέδουσας». Ο Ζερικό μελέτησε σε βάθος την υπόθεση του ναυαγίου. Για να έχει ολοκληρωμένη και κυρίως προσωπική άποψη για τα όσα συνέβησαν πάνω στη σχεδία, επισκέφθηκε κάποιους από τους επιζώντες στο νοσοκομείο, ενώ δεν δίστασε να δει από κοντά κάποια από τα πτώματα στο νεκροτομείο.
Ο Ζερικό αφού συγκέντρωσε όσα στοιχεία ήθελε, κλείστηκε για οκτώ ολόκληρους μήνες στο εργαστήριό του για να ολοκληρώσει τον πίνακα που έχει διαστάσεις 4,19 Χ 7,16! Ο Ζερικό πέθανε 5 χρόνια μετά και μέχρι τότε δεν είχε καταφέρει να πουλήσει τον εκπληκτικό πίνακά του ο οποίος κάποια στιγμή πέρασε στα χέρια ιδιωτών. Αργότερα τον πίνακα αγόρασε η γαλλική κυβέρνηση και έκτοτε αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα εκθέματα του Λούβρου, στην αίθουσα 61 της πτέρυγας Sully…
Παράλληλα, η ιστορία της Μέδουσας έγινε έμπνευση για να γραφτούν βιβλία, όπως το «Οι περιπέτειες του Αρθουρ Γκόρντον Πιμ από το Ναντάκετ» του Έντγκαρ Άλαν Πόε, που λαμβάνει χώρα πάνω στο φαλαινοθηρικό πλοίο «Γράμπος» ή στο μυθιστόρημα «Η σφίγγα των πάγων» του Ιουλίου Βερν, το οποίο γράφτηκε ως συνέχεια του βιβλίου του Πόε.
Gabriela Mistral(7 April 1889 – 10 January 1957) ήταν το ψευδώνυμο τής Lucila Godoy y Alcayaga:Χιλιανή ποιήτρια, διπλωμάτης, εκπαιδευτικός και ανθρωπίστρια ήταν η πρώτη Λατίνο-Αμερικανίδα συγγραφεύς που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας (1945) για την λυρική της ποίησή της· εμπνευσμένη από ισχυρά συναισθήματα, η ποίηση της έγινε αιτία να αναδειχθεί το όνομα τής Μιστράλ σε σύμβολο υψηλών ιδανικών του για ολόκληρο τον κόσμο τής Λατινικής Αμερικής. Μερικά από τα κύρια θέματα τής ποίησής της είναι η φύση, η προδοσία, η αγάπη, η μητρική αγάπη, η θλίψη η ανόρθωση απ’ αυτή, τα ταξίδια και η Λατινική Αμερική.
Η προσευχή τής δασκάλας
Κύριε! Εσύ που δίδαξες, συγχώρα με που διδάσκω· που φέρω το όνομα τής δασκάλας, που Εσύ έφερες όταν ήσουν στη Γη.
Δώσε μου την μοναδική αγάπη για το σχολειό μου· που ούτε το κάψιμο τής ομορφιάς να είναι ικανό να κλέψει την τρυφεράδα μου απ’ όλες τις στιγμές.
Δάσκαλε, κάνε ακατάπαυστο τον ενθουσιασμό μου και περαστική την απογοήτευση.
Βγάλε από μέσα μου αυτό τον ακάθαρτο πόθο για δικαιοσύνη που εξακολουθεί να με ταράζει, το γελοίο απομεινάρι τής διαμαρτυρίας που βγαίνει από μέσα μου όταν με πληγώνουν.
Να μην πονάει η αγνόηση και να μην θλίβομαι για την λήθη αυτών που μας δίδαξαν.
Κάνε με να είμαι πιο μάνα από τις μάνες, για να μπορέσω ν’ αγαπήσω και να υπερασπίσω όπως αυτές, αυτό που δεν είναι σάρκα της σάρκας μου.
Βόηθά με να πετύχω να κάνω για καθένα απ’ τα παιδιά μου την διδαχή μου τέλεια και να του αφήσω αυτή την άφωνη, την πιο δυνατή μου μελωδία, για όταν τα χείλη μου δεν θα τραγουδούν πια.
Δείξε μου τη δύναμη τού Ευαγγελίου Σου έγκαιρα, για να μην εγκαταλείψω τη μάχη τής κάθε μέρας και τής κάθε ώρας γι αυτό.
Βάλε στο δημοκρατικό σχολειό μου, τη λάμψη που σκορπίζεται από το τρέξιμο τών ξυπόλυτων παιδιών.
Κάνε με δυνατή, ακόμα και στη γυναικεία αδυναμία μου και στη γυναικεία φτώχεια μου· κάνε με αδιάφορη για ό,τι μπορεί να μην είναι αγνό, για κάθε πίεση που δεν είναι τής θερμής θέλησής Σου στη ζωή μου.
Φίλε, συντρόφεψέ με! Στήριξέ με! Πολλές φορές δεν θα έχω άλλον από Σένα στο πλευρό μου.
Όταν το δίδαγμά μου θα είναι πιο αγνό και πιο θερμή η αλήθεια μου, θα παραμείνω χωρίς τα εγκόσμια· αλλά Εσύ τότε θα με κυβερνήσεις ενάντια στην καρδιά Σου, που γνώρισε αρκετά τη μοναξιά και την αδυναμία.
Δεν θ’ αναζητήσω παρά στη ματιά Σου τη γλυκύτητα τής αποδοχής.
Δώσε μου απλότητα και βάθος· λύτρωσέ με απ’ το να είμαι περίπλοκη ή κοινότυπη στο καθημερινό μου μάθημα.
Δώσε μου δύναμη να υψώσω τα μάτια πάνω από το στήθος μου με τις πληγές, μπαίνοντας κάθε πρωί στο σχολειό μου.
Να μη φέρνω στην έδρα μου τις υλικές μου ανησυχίες, τις καθημερινές μικροαστικές θλίψεις μου.
Ελάφρυνε το χέρι μου στην τιμωρία κι’ απάλυνέ το, ακόμα πιο πολύ στο χάδι.
Να μαλώνω με πόνο, να ξέρω ότι έχω διορθώσει αγαπώντας!
Κάνε να γεμίσει με πνεύμα το χτισμένο με τούβλα σχολειό μου.
Να τυλιχτεί με τη λάμψη του ενθουσιασμού μου η φτωχή του αυλή, η γυμνή του αίθουσα.
Η καρδιά μου να είναι η κολώνα του και η αγνή μου θέληση πιο δυνατή από τις κολώνες και το χρυσάφι των πλούσιων σχολείων.
Και, τέλος, θύμιζέ μου από την ωχρότητα τού καμβά τού Velazquez, ότι το να διδάσκεις και ν’ αγαπάς παράφορα στη Γη είναι να φτάνεις με τη λόγχη τού Λογγίνου στην καυτή πλευρά τού έρωτα. Gabriela Mistral
Οι τρίποδες ήταν χάλκινοι, καμιά φορά επίχρυσοι ή επάργυροι, και στήνονταν ψηλά, επάνω σε απλές ορθογώνιες βάσεις τον 5ο αιώνα π.Χ., σε πιο περίτεχνες τον 4ο αιώνα π.Χ. Χορηγικά μνημεία ανεγείρονταν στον χώρο γύρω από το Διονυσιακό Θέατρο, αλλά κυρίως σε έναν από τους επισημότερους δρόμους της αρχαίας Αθήνας, την οδό των Τριπόδων ή απλά Τρίποδες, που πήρε το όνομά της από τους χορηγικούς τρίποδες. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο δρόμος ξεκινούσε από το Πρυτανείο, που κατά τους περισσότερους μελετητές, πρέπει να βρισκόταν στη Β. κλιτύ, παρέκαμπτε την Α. κλιτύ της Ακρόπολης, σε μήκος 800 μέτρων κατά το υπολογισμό του Τραυλού και κατέληγε στο ιερό του Διονύσου στη Ν. κλιτύ, ΝΔ από το Ωδείο του Περικλέους.
